Czy kura znosi jajko odbytem?

Pytanie o to, w jaki sposób kura znosi jajko, jest jednym z częściej zadawanych przez osoby rozpoczynające swoją przygodę z hodowlą drobiu lub po prostu ciekawych świata natury. Popularnym, choć błędnym, przekonaniem jest myślenie, że jajko wydostaje się tą samą drogą co odchody, czyli odbytem. Odpowiedź brzmi: nie, kura nie znosi jajka odbytem. Zamieszanie wynika z faktu, że ptaki posiadają jeden zewnętrzny otwór ciała, zwany kloaką (lub stekiem), który służy kilku różnym układom. Aby w pełni zrozumieć ten fascynujący proces, należy poznać budowę anatomiczną kury i prześledzić niezwykłą podróż, jaką przebywa jajko, zanim trafi do gniazda.

Kloaka (stek) – wielofunkcyjne zakończenie organizmu ptaka

Kluczem do zrozumienia całego procesu jest pojęcie kloaki. Jest to wspólne ujście dla trzech oddzielnych, wewnętrznych systemów organizmu ptaka:

1. Układu Pokarmowego: Tą drogą wydalany jest kał.
2. Układu Moczowego: Tędy usuwane są produkty przemiany materii w postaci moczanów (biała, krystaliczna część ptasich odchodów).
3. Układu Rozrodczego: To przez ten system wydostaje się jajko.

Choć wszystkie trzy układy mają wspólne, jedno zewnętrzne ujście, wewnątrz organizmu są to całkowicie oddzielne przewody. Porównanie kloaki do ludzkiego odbytu jest zatem nieprawidłowe, gdyż odbyt jest zakończeniem wyłącznie układu pokarmowego.

Podróż jajka – jak powstaje cud w skorupce?

Zanim jajko zostanie zniesione, przechodzi przez skomplikowany i trwający około 25-26 godzin proces formowania się w układzie rozrodczym kury, zwanym jajowodem. Prześledźmy jego niezwykłą podróż krok po kroku:

• Krok 1: Owulacja w jajniku. Wszystko zaczyna się w jajniku, który u kur przypomina kiść winogron. Zawiera on tysiące komórek jajowych na różnych etapach rozwoju. Dojrzała kula żółtkowa (czyli przyszłe żółtko) zostaje uwolniona z pęcherzyka jajnikowego i trafia do jajowodu.
• Krok 2: Lejek jajowodu – początek podróży. Bezpośrednio po owulacji żółtko jest wychwytywane przez pierwszy odcinek jajowodu, zwany lejkiem. To właśnie tutaj, jeśli doszło do kopulacji, następuje zapłodnienie. Cały ten etap trwa zaledwie kilkanaście minut.
• Krok 3: Magnum – tworzenie białka. Następnie żółtko przesuwa się do najdłuższego odcinka jajowodu, zwanego magnum. Tutaj, przez około 3 godziny, otaczane jest kolejnymi warstwami białka (albumen), które pełni funkcje ochronne i odżywcze dla przyszłego zarodka.
• Krok 4: Cieśń – powstanie błon. Po opuszczeniu magnum, formujące się jajo trafia do cieśni. W tym miejscu, w ciągu około godziny, tworzone są dwie elastyczne błony pergaminowe, które znajdują się bezpośrednio pod skorupką. To one oddzielają zawartość jaja od twardej, zewnętrznej osłony.
• Krok 5: Macica (gruczoł skorupowy) – budowa skorupki. Jest to najdłuższy i najważniejszy etap, trwający około 20 godzin. W macicy, nazywanej również gruczołem skorupowym, jajko otaczane jest twardą, wapienną skorupką. Składa się ona głównie z węglanu wapnia. To tutaj nadawany jest również kolor skorupce, jeśli kura należy do rasy znoszącej kolorowe jaja (np. zielone, niebieskie czy brązowe).
• Krok 6: Pochwa i kutikula. W pełni uformowane jajko przesuwa się do ostatniego odcinka jajowodu – pochwy. Bezpośrednio przed zniesieniem jest ono pokrywane cienką, ochronną warstwą zwaną kutikulą (lub „bloom”). Ta naturalna powłoka zatyka pory w skorupce, chroniąc wnętrze jaja przed wnikaniem bakterii i utratą wilgoci.

Sam moment znoszenia – czystość i natura

Kiedy jajko jest gotowe do opuszczenia organizmu kury, następuje niezwykły proces fizjologiczny. Pochwa, w której znajduje się jajko, częściowo wywija się na zewnątrz (proces ten nazywany jest ewersją kloaki), przechodząc przez otwór kloaki. Dzięki temu jajko jest wypychane bezpośrednio na zewnątrz, z minimalnym lub zerowym kontaktem z ujściami układu pokarmowego i moczowego. Jest to genialny mechanizm natury, który zapewnia, że świeżo zniesione jajko jest czyste i wolne od zanieczyszczeń kałowych. Po zniesieniu jaja, kloaka natychmiast wraca do swojego normalnego stanu.

Osobne drogi, wspólne ujście

Podsumowując, proces znoszenia jajka jest całkowicie oddzielony od procesu wydalania kału i moczu. Jajko formuje się i przebywa całą drogę w dedykowanym do tego celu układzie rozrodczym, a kał w układzie pokarmowym. Dopiero na samym końcu ich drogi spotykają się we wspólnym ujściu, jakim jest kloaka. Jednak dzięki mechanizmowi ewersji, natura zadbała o to, aby proces ten odbywał się w sposób higieniczny, chroniąc jajko przed zanieczyszczeniem. Wiedza ta nie tylko zaspokaja ciekawość, ale także pozwala lepiej zrozumieć biologię tych pożytecznych ptaków.